Diario de kroolik

Zawirowania pogody w okolicach 1 kwietnia to już chyba standard - raz krótki rękawek, raz śnieg. Tym razem wieczorem i w nocy z 1 na 2 kwietnia spadło około 20 cm śniegu, przy temp. oscylujących w okolicach zera nocą, ale dodatnich w ciągu dnia. Ten śnieg jest bardzo potrzebny - gdyż od wielu tygodni nie padało. Zresztą śnieg lepiej nawodni przesuszoną ziemię niż zrobiłby to krótki i intensywny opad deszczu (taki opad w większości by spłynął). Obserwacje musiałam ograniczyć do tego, co na pniach. Po pniach płynęło już sporo wody, więc mchy, wątrobowce i porosty były ładnie nawodnione. Drzewa powalone podczas ostatnich wichur dopełniają obrazu.

Niektóre murki wyglądają dużo lepiej niż to, co projektują architekci krajobrazu. To prawdziwe ogrody z miniaturze (zwykle znienawidzone przez właścicieli murków i wielkoskalowych ogrodów). Niektóre podłoża są zasiedlane bardzo chętnie - na przykład gorszej jakości, porowaty beton. Klinkier jest właściwie wolny od mchów, za wyjątkiem fug - nawet wąska szczelina wystarczy, by ryzoidy pierwszych łodyżek złapały przyczepność, a to zapewnia stabilność całej kępy. Wyjątkowo ciekawy jest pewien murek zbudowany z naturalnego kamienia. Mimo ekspozycji na bezpośrednie światło słoneczne pokrywa go gęsta poduszka wielu gatunków mchów.

Nareszcie w lesie. Na przewróconej starej topoli (@marcinklisz ocenił na podstawie pierśnicy na 60-80 lat) znalazłam bardzo duże bogactwo mchów, co najmniej 2 gatunki wątrobowców oraz wiele porostów (zwłaszcza na bocznych gałęziach). Nowym dla mnie gatunkiem jest Nyholmiella obtusifolia (dawniej Orthotrichum obtusifolium szurpek tępolistny, brak polskiej nazwy wynikającej z nowego ujęcia taksonomicznego). Gdy drzewo jeszcze żyło, mech ten musiał znajdować się na wysokości około 10 m. Wieczorem udało się obejrzeć go pod binokularem - listki mają zaokrąglony koniec, żeberko nie dochodzi do krawędzi listka.

Rzadko zdarza się taka kumulacja. Jakby to była jakaś loteria, to trafić taką szóstkę - ho ho!
Za sukces odpowiada duża ilość martwego drewna, wilgoć oraz obecność głazów narzutowych, które urozmaicają siedliska dla wątrobowców (dla mchów również).

Lophocolea heterophylla - na rozkładającym się drewnie, bardzo powszechny
Nowellia curvifolia - na mocno rozkładającym się drewnie
Radula complanata - na żywych i powalonych, ale nie rozłożonych pniach, na korze, powszechna
Frullania dilatata - na pniu powalonego niedawno drzewa liściastego, na korze
Conocephalum conicum - nad leśną rzeczką, głównie na korzeniach drzew
Lejeunea cavifolia - na granitowym głazie narzutowym

Niektóre z nich sfotografował też @marcinklisz

Kilka gatunków znalezionych na dość świeżym pożarzysku na łąkach w dolinie rzeczki Małej. Co ciekawe, zawilce pod wierzbą wyrosły bujnie i zakwitły. Ogień niestety przedostał się także do lasu. Spaliła się ściółka, szyje korzeniowe drzew także ucierpiały. Sfotografowałam mech, który od żaru nieodwracalnie usechł. Zachowały się fragmenty rosnące wyżej.
Trzeba walczyć z bezmyślnym wypalaniem traw (choć oczywiście w marcu mieliśmy susze i ogień mógł zostać zaprószony niechcący, tego nie mogę wykluczyć).

Rok temu założyłam tu konto. Z tej okazji krótka statystyka: 6475 obserwacji - w tym część archiwalnych z poprzednich lat. To daje około 18 obserwacji dziennie - sama się dziwię, ze aż tyle tego! ;) Udało się zaobserwować 1133 gatunki, z tego 941 zostało potwierdzone (stopień badawczy).
Najciekawszą przygodą tego roku okazały się mszaki, choć na początku nic nie zapowiadało, że to właśnie one najmocniej przyciągną moją uwagę. W Polsce i w Szwecji udało się zaobserwować łącznie 120 gatunków mchów oraz 22 gatunki wątrobowców. Każdy z nich bardzo mnie cieszy, nawet te najpospolitsze - od czegoś trzeba przecież zacząć.
Mszaki zdecydowanie zmieniają perspektywę wycieczek terenowych. Obserwacje przenoszą się do skali mikro, a lupa staje się podstawowym narzędziem w terenie. Jednocześnie odkrywa się świat, który dla wielu osób pozostaje niezauważony. Słowo „epifit” przestaje kojarzyć się jedynie z amazońskim lasem równikowym, a zaczyna odnosić się do drzew w najbliższym sąsiedztwie. Szybko odkrywa się zależność między obecnością martwego drewna a bioróżnorodnością. Docenia się także siedliska antropogeniczne, takie jak murki zbudowane z różnych materiałów lub tereny ruderalne, które również zapewniają bogactwo gatunków.
Podczas niezliczonych wycieczek zwykle towarzyszył mi @marcinklisz - którego udało się zarazić mszakofilią.

Dzięki fantastycznej gościnie u @srokosza wraz z @marcinklisz wędrujemy od wczoraj po mokrych i błotnistych lasach Pogórza Przemyskiego. Już po dwóch dniach możemy jednogłośnie stwierdzić, że to wycieczka pod znakiem wątrobowców!
Znaleźliśmy nowe dla nas gatunki i napatrzyliśmy się na pniaki i kamienie pokryte łatkami mchów, wątrobowców i porostów o różnych odcieniach zieleni. Gatunki często przeplatają się, a konkurencja jest naprawdę ostra!
(W tym wpisie zamieszczam tylko wątrobowce.)

Cieszą takie drzewa, gdy sąsiadują obok siebie gładysz, miechera, myszyniec i zwiślik, a nad tym wszystkim góruje korowiec, miedzik i widlik. Aż trudno uwierzyć, że to wszystko na jednej osice (którą kojarzymy głównie jako gatunek sukcesyjny na nieużytkach - tu rosła w starym drzewostanie bukowo-jodłowym na jednym z głównych grzbietów Pogórza Przemyskiego).

Opuszczając Pogórze Przemyskie zahaczyliśmy o rezerwat „Krępak”. Prowadzi przez niego ścieżka edukacyjna - krótka, choć o znacznym przewyższeniu - z parkingu schodzi się ostro w dół aż do doliny potoku, a potem podchodzi z powrotem stromą ścieżką. Mszaki nas nie rozczarowały. ;) Wraz z @marcinklisz znaleźliśmy zarówno mchy, jak i wątrobowce. Tym ostatnim sprzyja mnóstwo martwego drewna, a także gliniaste, wilgotne miejsca nad potokami. Z kolei na pniach żywych drzew nietrudno znaleźć widlika i usznicę. Lokalizacja obserwacji jest niestety przybliżona, wstawiłam ją ręcznie. Na górze, obok parkingu, kwitnie w tej chwili mnóstwo geofitów.

Długo poszukiwany, znaleziony przypadkiem. Nie spodziewałam się, że jest tak duży (jak pestka wiśni ptasiej z ogonkiem). Dziś Dzień Ziemi, naszej prawdziwej matki - czy to przypadek? ;)